22 jul. 20205 minuten om te lezen

O.L.V Ten Poelkerk Tienen ||O.L.V. Ten Poelchurch Tienen Belgium

Lees De Geschiedenis en Bekijk de Foto’s onder het verslag

O.L.V.-ten-Poelkerk – Grote Markt

Deze kerk wordt beschouwd als de wieg van de Brabantse hooggotiek.

Het koor dateert van 1358-1359. Het grondplan en de portalen, die in 1913 werden gerestaureerd, zijn van de hand van Jan van Osy uit Valenciennes.

De drie portalen in de westgevel zijn versierd met nissen, waarvan de sokkels gebeeldhouwde taferelen voorstellen uit het Oude en het Nieuwe Testament en vermoedelijk ook uit de bouwgeschiedenis van de kerk.

De zijbeuken werden gebouwd naar de plannen van Jacob van Gobertingen (ook van Tienen genoemd) en Botso van Raetshoven (1383-1410). Het transept en de toren (1410-1438) zijn van de hand van Sulpitius van Vorst, die op het einde van de 15de eeuw werd opgevolgd door Mathias de Layens.

Na een brand werd de 70 meter hoge toren in 1654 bekroond met een barokke spits. In de eerste helft van de 19de eeuw vonden enkele verbouwingen plaats en werd de kerk uitgebreid met twee zijkoren en een sacristie.

Het meubilair (altaren en biechtstoelen) zijn overwegend barok.

Oorspronkelijk was deze kerk een bedevaartkapel, gebouwd ter ere van Onze-Lieve-Vrouw-ten-Poel. Het miraculeuze beeld, van de hand van Walter Pans, bevindt zich nu boven het hoogaltaar.

Aan de bouw is trouwens een legende verbonden waarin de Heilige Maagd en de inmiddels gedempte poel een hoofdrol spelen.

Slechts in 1802 werd deze kapel een volwaardige parochiekerk. In 2002 werden het kruis en de haan, die enkele decennia van de toren verdwenen waren, teruggeplaatst.

Legende

De kerk dankt haar naam aan de poel waarop ze werd opgetrokken en – zoals gebruikelijk was rond die tijd – aan een legende uit de 12de eeuw.

Een eervol man zou zijn vermoord waarna zijn lijk in deze poel werd geworpen.

Daarop voorspelde een vrouw dat er uit de poel een tempel zou oprijzen. Omdat sinds die dag heel wat mirakels aan de poel werden toegeschreven, gaf de toenmalige hertog van Brabant Jan I de opdracht tot de bouw van een kerk, ter verering van deze vrouw (Onze-Lieve-Vrouw-ten-Poele).

Locatie

De kerk staat op de Grote Markt bij een poel, voorheen Haspoel genoemd. Eén van de bronnen die de Haspoel voedde, is nog te zien in een kunstmatige grot onderaan de kerk op het plein.

Bouwen en verbouwen

De kerk in Brabantse gotiek is gebouwd met Gobertange kalksteen, aangevuld met steen uit Zichem, Namen en Mézières.

Halfweg de 14e eeuw werd Jean d’Oisy aangesteld als architect. Hij ging tussen 1358 en 1375 van start met de bouw van het koor en de zuidelijke zijkapel.

De bouw van de kerk werd vervolgens telkens in fases verdergezet, al dan niet met een nieuwe bouwmeester of architect :

Tussen 1383 en 1410 werden de werken verder gezet door Jacob van Tienen en Botson de Racour.
Tussen 1410 en 1438 werd onder leiding van Sulpitius van Vorst aan het transept en de vieringtoren gebouwd
Tussen 1439 en 1463 voltooide Jan II Keldermans de Zuider- en Noorderarm van het transept. Tijdens het overwelven van de kerk liep het echter fout: het reeds voltooide kerkkoor stortte in elkaar. Tussen 1465 en 1470 werd de hulp van Matthijs de Layens ingeroepen om het ingestorte koor te vervangen. Het schip werd nooit gebouwd, zodat de 70 meter hoge vieringtoren een soort van westertoren werd.

Rond 1470 schijnt de kerk voltooid maar in de volgende eeuwen werden geregeld herstellingen uitgevoerd.

Op 9 juli 1635 ontkwam de kerk niet aan de verwoestingen van Tienen, maar de heropbouw werd snel opgestart.
Tussen 1635 en 1638 werd een nieuw marmeren altaar gemaakt door het Rooklooster van Oudergem.
Tussen 1654 en 1660 verving men de afgebrande torenspil door een barokke torenspits.
In de eerste helft van de 19e eeuw werd aan de kerk geknoeid. Er werden onder andere twee zijkoren gebouwd, een links en een rechts van het hoogkoor. Hierdoor verdween een belangrijke steunmuur waardoor de kerk vandaag barsten vertoont in de muren en dringende restauratie nodig is.
In de periode 1909–1913 werd de kerk gedeeltelijk gerestaureerd.
Na de wereldoorlog werden de overige werken uitgevoerd, zodat in 1921 kardinaal Mercier de kerk kon inwijden.
In 2002 werden het kruis en de haan, die enkele decennia van de toren verdwenen waren, teruggeplaatst.
Detail van de kerk
De verlichte kerk

Muziek in de O.L.V.-ten-Poelkerk

Het orgel

In de O.L.V.-ten-Poelkerk staat een romantisch orgel uit 1857. Het werd gebouwd in het atelier van Merklin-Schütze, onder andere door Pierre Schyven, latere bouwer van het kathedraalorgel van Antwerpen. Het orgel bezit 25 registers, verdeeld over 2 manualen en een pedaal. Net zoals bij de grote Franse orgels uit de 19e eeuw, staan de tongwerken op een aparte windlade die via een pedaal (Appel Anches) aangesproken wordt. Door het ontbreken van een Barkermachine is de aanslag van het orgel zeer zwaar. Bij de laatste restauratie van het orgel, die duurde van 1984 tot 1997, zetten veel orgeldeskundigen grote vraagtekens. Niet alleen werden de originele mechanische kegelladen vervangen door sleepladen die sindsdien de nodige problemen veroorzaken, de intonatie van het orgel werd ook bewust gewijzigd, weg van het romantische karakter van het instrument. Het orgel is echter wel een mooi voorbeeld van hoe de orgelbouwkunst in de 19e eeuw fel evolueerde. De verschillen tussen bijvoorbeeld dit orgel en het Merklin-Schütze orgel van de Antwerpse Sint-Joriskerk (dat slechts 10 jaar later werd gebouwd) zijn zéér groot op basis van klank en mechaniek. Huidig titularis van het orgel is Bruno Bruyninckx, tevens leerkracht orgel aan de muziekacademie van de stad Tienen.

Het koor

Hoewel er aanwijzingen zijn dat er reeds honderden jaren gezongen werd in de Onze-Lieve-Vrouw-ten-Poelkerk (onder meer door gaten in de orgelbalustrade waar de pupiters van de zangers in bevestigd waren), is het vooral met de oprichting van het kinderkoor in 1971 door parochiepriester E.H. Evrard Vandervelpen dat de muzikale inkleding van de vieringen een nieuwe stimulans kreeg.

Het koor groeide, onder andere onder impuls van dirigent Kurt Bikkembergs uit tot een grote korenfamilie die de naam Capella Beatae Mariae ad Lacum kreeg. Daarnaast bleef er gedurende lange tijd een Onze-Lieve-Vrouwkoor actief in de parochie om de diverse vieringen mee op te luisteren.